Роспотребнадзор киңәш итә: зәркән әйберләрен ничек дөрес сайларга
Зәркән әйберләре кыйммәтле сатып алулар, шуңа күрә без түбәндәге тәкъдимнәргә игътибар итергә тәкъдим итәбез.
1. Зәркән әйберләренә кертүләр.
Барлык асылташлар да бер үк кыйммәт һәм кыйммәт түгел. Кайвакыт сатуда Түбән сыйфатлы асылташлардан ясалган әйберләр югары бәягә сатыла. Асылташлар белән бизәнү әйберләрен сатып алганда хаталар һәм артык түләүләрдән саклану өчен, аларның нинди критерийлар буенча бәяләнүен истә тотыгыз – бу асылташның төсе, чисталыгы һәм кыры.
Моннан тыш, ювелир бизәнү әйберләрендә түбәндәге төр кертүләр кулланылуын исәпкә алырга кирәк:
кыйммәтле һәм ярымкыйммәтле ташларны имитацияләү, табигый ташны хәтерләтә, әмма башка яктан аның белән бернинди дә уртаклыгы юк. Имитация нигездә буялган пыяла. Мондый кертү кырыйлы булырга мөмкин, яки кабошон формасында булырга мөмкин (йомшак калку ялтыратылган форма). Охшату теләсә нинди төс һәм күләгә булырга мөмкин, ачык яки саңгырау (ачык түгел)булырга мөмкин;
ясалма Асылташ яки ярымкыйммәтле таш табигать тарафыннан түгел, ә заводта технолог тарафыннан ясалган, шуңа күрә ул ясалма яки синтетик Таш дип атала;
затлы табигый ташлар бу инде чыннан да табигатьтә (карьерда яки яфрактан) чыгарылган ташлар, аларның беренчел формасында алар матур булмаган яки якты булмаган һәм аларның товар кыйммәте югары булмаган һәм төсе һәм ешлыгы яхшырганнан соң асылташның кыйммәте арта;
- табигый, чистартылмаган табигый ташлар.
Әгәр дә әйберләрдәге бизәнү әйберләре ачык төстә булса һәм аларда күзгә күренеп торган бозылулар булмаса, бу ясалма ташлар яки хәтта пыяла имитация булуы бик ихтимал. Зәркән әйберенең бәясе түбән булганда бу аеруча дөрес.
Моның өчен, иң беренче чиратта, сатучыдан ташның килеп чыгышы һәм табигате турында нәрсә белүен ачыклагыз, аннары бу мәгълүматны зәркән әйберенең тамгасында чагыштырыгыз, анда зәркән әйберенең кертелүе турында түбәндәге мәгълүмат булырга тиеш: Асылташ кертүләренең исеме, авырлыгы, формасы һәм сыйфат-төс характеристикалары (төсе, ешлыгы), яки зәркән әйберләренең атамалары асылташларга;
Аеруча игътибарны аларның асылташлары белән бизәнү әйберләре шикле арзан торган очраклар җәлеп итәргә тиеш.
2. Кыйммәтле металлдан эшләнгән әйберләр
Зәркән әйберенең бәясе шулай ук кыйммәтле металлның (көмеш, алтын, платина һәм палладий)бәясен дә чагылдыра:
Алтынның чисталыгының төп күрсәткече-аның пробасы, ул дәүләт пробирка тамгасы рәвешендә куела һәм әйбердә кыйммәтле металлның нинди масса өлеше булуын күрсәтә.
Зәркән бизәкләре өчен түбәндәге метрик пробалар кулланыла:
алтын– 958, 750, 583, 500, 375;
көмеш– 960, 925, 916, 875, 800, 750;
платина 950, 850,500;
палладий 950, 850, 500.
Иң түбән сыйфатлы эремә дип 375 пробалы алтын санала. Мондый әйбер тиз окислана һәм япма белән каплана ала һәм шуңа күрә әлеге әйбергә бәя 585 пробалы әйберләр белән чагыштырганда күпкә түбәнрәк, алар бүгенге көндә киң таралган һәм кулланучылар арасында зур ихтыяҗга ия.
Шуңа күрә, әйберләр сатып алганда, кыйммәтле металлның пробасына игътибар итегез, бу мәгълүматны сатучыдан төгәлләгез, аны биркадагы мәгълүмат белән чагыштырыгыз, шулай ук бу әйбернең бөтенлегенә игътибар итегез, шулай итеп, ватыклар һәм кимчелекләр булмасын өчен.
Тэглар яки тутыргычларсыз әйберләр сатып алмагыз! Әгәр дә сез проба һәм тамга күрмәсәгез, сатучыдан лупа сорагыз, әйбердәге барлык билгеләр тигез һәм ачык итеп күрсәтелергә тиеш.
Һәрбер кыйммәтле металлдан эшләнгән әйбердә, әгәр ул Ватан җитештергән бизәк булса, проба һәм исемлек булырга тиеш. 3 граммнан азрак авырлыктагы көмеш әйберләрне генә, кертүләрне исәпкә алмыйча, сату рөхсәт ителә.
Шулай ук кулланучылар ювелир әйбернең гарантия вакыты турында мәгълүмат белән таныштырырга тиеш, чөнки озак вакыт кулланыла торган кыйммәтле әйберләргә җитештерүче яки сатучы үз товарының сыйфаты өчен җаваплы булган чор билгеләнергә мөмкин. Ләкин бу продуктны гарантия срогыннан соң тапшырырга ярамый дигән сүз түгел.
Әгәр сезгә кыйммәтле асылташ һәм кыйммәтле металл әйберләрен арзан бәягә сатып алырга тәкъдим итсәләр, моны эшләмәү һәм югары уяулык күрсәтү яхшырак, чөнки алтын буш булырга мөмкин, металл сыныгы түбән һәм асылташлар чын булмаска мөмкин.
Әгәр дә сез кулланышта булган әйберне сатып алсагыз, мошенник корбаны булмас өчен тагын да игътибарлырак булырга кирәк. Ломбард сатучы (ачык сатуда кирәкмәгән әйберләр сатучы) яки комиссия кибете сезгә товарның кимчелекләре турында язма рәвештә хәбәр итәргә тиеш. Һәр әйбергә бирка бирелергә тиеш, анда Россия Федерациясе Хөкүмәтенең 31.12.2020 № 2463 карары белән расланган ваклап сату-алу килешүе буенча товарлар сату кагыйдәләрендә каралган барлык төп мәгълүматлар күрсәтелергә тиеш, атап әйткәндә:
товарның торышын билгеләүче мәгълүматлар (Яңа, кулланылышта булган, товарның кимчелекләре;
- товарның билгеләнгән таләпләргә туры килүен раслау, шулай ук яраклылык вакыты һәм (яки) хезмәт итү вакыты турында мәгълүмат.
- әйбернең гомуми авырлыгы, кыйммәтле металлның һәм аның пробасының атамалары, кыйммәтле ташларның атамалары, авырлыгы, кырый формасы һәм сыйфат-төс характеристикалары, кыйммәтле ташларга карамаган кушымталарның атамалары, шулай ук әйбернең бәяләре.
3. Зәркән әйберләрен кайтару һәм аларны экспертизалау
Ювелир әйберне Сайт һәм (яки) сайтның интернет челтәрендәге бите аша сатып алганда (алга таба - товарны сатуның дистанцион ысулы) кулланучы Россия Федерациясе 07.02.1992 № 2300-1 Законының 26.1 статьясының 4 пунктына ярашлы рәвештә кулланучылар хокукларын яклау турында (алга таба – кулланучылар хокукларын яклау турында Закон) товарны тапшырганчы теләсә кайсы вакытта, ә аннан соң, товардан баш тартырга хокуклы товарны тапшыру җиде көн дәвамында бара.
Әгәр товарны тиешле сыйфатлы итеп кайтару тәртибе һәм вакыты турында мәгълүмат товарны китерү вакытында язма рәвештә бирелмәгән булса, кулланучы товарны тапшырганнан соң өч ай эчендә товардан баш тартырга хокуклы.
Товарны дистанцион рәвештә сату ысулы белән кыйммәтле металллардан һәм (яки) асылташлардан ясалган бизәнү әйберләрен, шулай ук сертификатланган тиешле сыйфатлы кырыйлы асылташларны, әгәр аның товар төре, куллану үзлекләре, әлеге товарны сатучыдан сатып алу фактын һәм шартларын раслаучы документ һәм куллану пакеты сакланып калган очракта кайтарырга мөмкин. Кулланучының кыйммәтле металллардан һәм (яки) кыйммәтле ташлардан бизәнү әйберләре сатып алу фактын һәм шартларын раслаучы документы булмавы аны кыйммәтле металллардан һәм (яки) кыйммәтле ташлардан бизәнү әйберләре сатып алуның башка дәлилләренә сылтама ясау мөмкинлегеннән мәхрүм итми.
Алтын, көмеш, платинадан ясалган бизәнү әйберләрен сатып алганда, гади кагыйдәне истә тотыгыз: мондый сыйфатлы товарларны, әгәр алар сезгә ошамаса яки зурлыгы буенча туры килмәсә, кибеткә тапшырырга ярамый, шуңа күрә әйберне шунда ук тиешенчә сынап карарга һәм җентекләп карарга кирәк.
Шул ук вакытта, әйбердә кимчелекләр табылганда, кулланучы «Кулланучылар хокукларын яклау турында " гы Законның 18 статьясының 1 пунктына ярашлы рәвештә, кибеткә таләпләрнең берсе белән мөрәҗәгать итәргә хокуклы:
зәркән әйберен охшаш әйберләргә алыштырыгыз;
бәяне яңадан исәпләү белән башка бизәнү әйберләрен алыштырыгыз; билге таләп итегез;
бозылган әйберне ремонтлау;
сатып алучы әйберне үзе ремонтлаган очракта чыгымнарны каплауны таләп итәргә;
бизәнү әйберләреннән баш тартып, аның өчен түләнгән акчаны кире кайтарырга.
Законның 20-22 статьяларында каралган срокларда әлеге таләпләр үтәлмәгән очракта, кулланучы үз сайлавы буенча Законның 18 статьясында билгеләнгән башка таләпләрне куярга хокуклы («кулланучылар хокукларын яклау турында»Законның 23 статьясының 2 пунктын карагыз).
Законның 19 статьясы нигезендә, шартнамәдә каралган гарантия срогы ике елдан да кимрәк булган һәм товарның кимчелекләре гарантия срогы тәмамланганнан соң, әмма ике ел эчендә ачыкланган очракларда, кулланучы «Кулланучылар хокукларын яклау турында» гы Законның 18 статьясында каралган таләпләрне сатучыга (җитештерүчегә) күрсәтергә хокуклы кулланучыга яки бу вакытка кадәр килеп чыккан сәбәпләр аркасында.
Эшләнмәнең җитди кимчелекләре ачыкланган очракта, кулланучы, әгәр товарны кулланучыга тапшырганчы яки бу вакытка кадәр барлыкка килгән сәбәпләр аркасында барлыкка килгәнен исбатласагыз, җитештерүчегә (вәкаләтле оешмага яки вәкаләтле шәхси эшмәкәргә, импортерга) мондый кимчелекләрне түләүсез бетерү турында таләп куярга хокуклы. Әгәр товарның кимчелекләре товарны кулланучыга тапшырганнан соң ике ел узгач, товарга билгеләнгән хезмәт итү срогы дәвамында яки товарны кулланучыга тапшырганнан соң ун ел дәвамында хезмәт итү срогы билгеләнмәгән очракта ачыкланса, күрсәтелгән таләп куела ала.
Зәркән әйберләрен кире кайтару өчен кибеткә язма дәгъва белән мөрәҗәгать итәргә кирәк, ул 2 данәдә төзелә. Гаризага касса чегын яки әлеге сатучыдан сатып алуның дәлиле булган башка документларны (чек, гарантия талоны, бирка, упаковка) кушарга кирәк.
Сатучыда ювелир әйбернең никахының килеп чыгышына шик туган очракта, ул үз хисабына әйбернең сыйфатын тикшерү яки бәйсез экспертиза үткәрү хокукына ия. Шул ук вакытта сатып алучы товарның торышын бәяләүдә катнаша ала һәм, эксперт нәтиҗәләре белән килешмәгән очракта, тикшерүне судта бәхәсләшә ала («кулланучылар хокукларын яклау турында»гы Законның 18 статьясының 5 пункты).
Кулланучының шикаятен канәгатьләндергәндә, сатучы сатып алучы тарафыннан ювелир әйбер өчен түләнгән акчаны тиешле таләпләр куелганнан соң 10 көннән дә соңга калмыйча кайтарырга тиеш («кулланучылар хокукларын яклау турында»гы Законның 22 маддәсе).